اولویرا نابیولینا، طبیب تورم روسیه/ درس‌هایی برای سیاستگذاران پولی ایران
تاریخ انتشار: ۱۷ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۲۴۲۵۵
پس از درگیری‌های اوکراین، روسیه تحت شدیدترین تحریم‌های مالی و پولی از سوی کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا قرار گرفت، اما سیاستگذاران اقتصادی روسیه با سلسله اقداماتی ضمن حفظ ارزش پول ملی مانع از ایجاد تورم افسارگسیخته شدند.
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: اوایل خرداد رئیس بانک مرکزی روسیه برای شرکت در پنجاه‌ویکمین اجلاس پایاپای آسیایی، وارد تهران شد و پیش‌بینی می‌شود همکاری‌های ایران و روسیه در مقابله با تحریم‌های غرب وارد فاز جدیدی شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به بهانه سفر نابیولینا خوب است نگاهی به عملکرد این بانکدار روسی بیندازیم که حدود یک دهه است سکان ریاست کلی بانک مرکزی روسیه را بر عهده دارد و عملکردش در مقاطع مختلف توسط اقتصاددانان جهان تحسین شده است.
حوالی سال ۲۰۱۳ و در بحبوحه بحران مالی روسیه، پوتین یک زن را به عنوان شخص اول نظام بانکی کشور منصوب کرد. زنی که پیش از انتصاب به عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی در وزارت اقتصاد روسیه توانایی‌های خود را نشان داده بود. اقتصاددانی که مسیری را در پیش گرفت که برخلاف بسیاری از سیاست‌های مرسوم آن برهه زمانی در روسیه بود.
انتصاب الویرا نابیولینا به‌عنوان رئیس کل بانک مرکزی روسیه، فصل جدیدی در نظام بانکی روسیه رقم زد.
وی در زمان شروع به کار دو هدف عمده را برای فعالیت خود تعیین کرد. نخست، دستیابی به تورم پایین و دوم، پاکسازی نظام بانکی روسیه.
در این راستا، مقررات‌گذاری بانکی به شیوه دقیق‌تری پیگیری شد؛ تا آنجا که تعداد مجوز‌های بانکی کاهش یافت و اقدامات حل و فصل در بسیاری از بانک‌ها پیگیری شد. از سپتامبر ۲۰۱۳، وظیفه مقررات‌گذاری که تا پیش از آن از سوی سازمان خدمات دولتی به بازار‌های مالی (FSFM) انجام می‌شد، به بانک مرکزی روسیه منتقل شد. بعد از آن بانک مرکزی روسیه فرمان اصلی تنظیم‌گری پولی را به دست گرفت.
از زمان روی کار آمدن نابیولینا در سال ۲۰۱۳، سیاست‌ها و کنترل‌های سختگیرانه‌تری بر بانک‌ها با هدف ارتقای نظام بانکی شکل گرفت. مجموعه این اقدامات منجر به لغو مجوز بانکی و ورود بانک‌ها به فرآیند حل و فصل (گریز) باز شد.
پایش نظارتی دقیق بانک مرکزی از ابتدای روی کار آمدن نابیولینا، شماری از تخلفات بانک‌ها را آشکار کرد. تخلفاتی از «بیش‌ارزش‌گذاری وثایق» تا «گزارش‌دهی غلط اطلاعات مالی». با مشخص شدن ریسک‌های جدید به سبد وام‌های بانک‌ها، ذخایر مطالبات مشکوک‌الوصول آنها نیز روندی شتابنده در پیش گرفت. نکته قابل توجه این است که در صورت عدم صحت داده‌های مربوط به وام‌های غیرجاری (NPLs)، نظام بانکی با شرایط بدتری مواجه خواهد شد.
جنگ روسیه و اوکراین و ناجی روبل روسیه
پس از وقوع جنگ بین روسیه و اوکراین و اعمال انواع تحریم‌ها علیه روسیه، ارزش روبل به شدت کاهش پیدا کرد که با اقدام‌هایی نظیر کنترل حساب سرمایه، افزایش نرخ بهره، الزام خرید گاز طبیعی روسیه به روبل و افزایش ورودی ارز‌های نفتی به بازار ارز روسیه، از سوی سیاستگذاران روسی همراه شد.
نرخ برابری لیر و دلار- صعود مربوط به شروع جنگ اوکراین است
بازگشت ارزش روبل به مقادیر قبل از آغاز جنگ و حتی رسیدن به ارزش بالاتر از آن، پرسش‌های بسیاری در خصوص اثرگذاری اقدام‌های روسیه و سیاست‌های ارزی این کشور مطرح کرد. پرسش‌هایی نظیر اینکه چگونه اقدامات روسیه موجب ثبات و بلکه کاهش نرخ ارز شد؟ چه تفاوت‌های اقتصادی بین ایران و روسیه موجب شده تا تاب آوری ارزش پول ملی در روسیه بیشتر باشد؟ چه تفاوتی بین سیاست‌های ارزی روسیه و ایران موجب دو نتیجه متضاد در تجربه تحریم دو کشور شده است؟
بررسی تجربه روسیه در حوزه سیاست‌های ارزی می‌تواند درس آموخته‌های ارزشمندی برای اقتصاد ایران داشته باشد. به همین منظور هم مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به مطالعه شرایط اقتصادی و سیاست‌های ارزی روسیه و اثر آنها بر عدم کاهش ارزش اسمی روبل پرداخت. بررسی‌های گزارش بیانگر آن است که دلایل موفقیت اقدام‌های سیاستگذار روسی در کنترل ارزش روبل و نوسانات آن را باید در تفاوت شرایط اقتصادی ایران و روسیه و بالاخص تفاوت در سیاست‌های ارزی روسیه از سال ۲۰۱۷ جستجو کرد.
به لحاظ متغیر‌های بنیادین اقتصادی مانند رشد نقدینگی، تولید، سرمایه گذاری، تورم، صادرات نفتی، ذخایر ارزی، اقتصاد روسیه شرایط کاملاً متفاوتی نسبت به اقتصاد ایران داشته و باید نقش کلیدی برای اصلاح اساسی در سیاست‌های ارزی روسیه در تاب آوری اقتصاد روسیه قائل شد.
سیاستگذاران اقتصادی روسیه در راستای اصلاح اساسی در حوزه سیاست‌های ارزی و برای جلوگیری از تکرار نوسانات ارزی و پیش بینی پذیر کردن اقتصاد از سال ۲۰۱۷، ورودی ارز‌های نفتی به بازار ارز را در مقدار حداقلی تثبیت کردند تا از گره زدن نرخ اسمی ارز به درآمد نفت جلوگیری شود.
به نوعی تثبیت ورودی ارز‌های نفتی در مقدار حداقلی این تضمین را به اقتصاد روسیه داد که کاهش صادرات نفتی (به هر دلیلی) موجب نااطمینانی در نرخ ارز نشود. روسیه با افزایش قیمت نفت در سال ۲۰۱۷، از تکرار اشتباه خود مبنی بر افزایش عرضه ارز‌های نفتی در بازار ارز و کاهش نرخ حقیقی ارز و در معرض جهش قرار دادن آن پیشگیری کرد و به جای آنکه افزایش صادرات نفتی خود را تبدیل به کاهش نرخ حقیقی ارز و افزایش واردات کند، آن افزایش منابع ارزی را به افزایش ذخایر خارجی اختصاص داد.
بدین صورت که از سال ۲۰۱۷ با خرید ارز‌های نفتی توسط وزارت اقتصاد (با عاملیت بانک مرکزی روسیه) از کاهش نرخ حقیقی ارز جلوگیری می‌کرد. با آغاز جنگ و توقف اجرای این سیاست و افزایش ورودی ارز‌های نفتی به بازار ارز روسیه، شاهد کاهش نرخ ارز به میزان کمتر از زمان آغاز جنگ هستیم.
مهم‌ترین درس آموخته ایران از تجربه روسیه را می‌توان اصلاح سیاست ارزی سال ۲۰۱۷ روسیه دانست. دلالت مهم این درس آموخته آن است که در صورت افزایش ارزش صادرات نفتی نباید دچار اشتباه‌های گذشته شد و افزایش منابع ارزی را صرف کاهش نرخ حقیقی ارز و جذابیت واردات (رسمی و غیررسمی) کرد.
یکی از موضوع‌های دیگری که در خصوص تجربه روسیه و استفاده از آن برای ایران وجود دارد، تفاوت ماهوی سیاست الزام به پرداخت ارزش گاز صادراتی روسیه به اروپا به روبل و موضوع صادرات ریالی مطرح در ایران است.
اولاً باید دقت کرد که روسیه صادرات با روبل را نه برای همه کالا‌های صادراتی، بلکه صرفاً برای صادرات گاز و فقط برای مشتریان اروپایی الزام کرده است که وابستگی بالا و غیرقابل جایگزینی به گاز روسیه دارند، ثانیاً سیاست روسیه به معنای اطمینان از بازگشت ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات است در حالی که در مدل مطرح در ایران به طور کلی بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور نفی می‌شود، بدین صورت که صادرکننده (یا واردکننده خارجی) ارز را در بازار غیررسمی داخل یا خارج کشور به متقاضیان غیرمجاز با مصرف قاچاق یا خروج سرمایه یا نظایر آن واگذار می‌کند و در مقابل آن ریال دریافت می‌کند.
ازاین رو با این توضیح صادرات ریالی مطرح در ایران هیچ ارتباطی با تجربه روسیه درخصوص سیاست الزام به پرداخت ارزش گاز صادراتی به روبل ندارد و برخلاف تأثیر مثبت این تجربه در اقتصاد روسیه، توصیه به صادرات ریالی را می‌توان خطرناکترین توصیه به مقام ارزی ایران تلقی کرد.
همچنین اثربخشی افزایش نرخ سود بانکی در ایران بر تراز پرداخت‌ها به دلایلی نظیر ریسک و موانع پیش روی ورود سرمایه، منفی بودن نرخ حقیقی سود بانکی در ایران (در مقایسه با مقدار مثبت بهره حقیقی در روسیه)، رکود ناشی از افزایش و مثبت شدن نرخ حقیقی سود بانکی و تشدید ناترازی بانکی در صورت افزایش نرخ سود (افزایش بیشتر هزینه‌های نظام بانکی نسبت به بازدهی دارایی ها)، قابل قیاس با اثربخشی این ابزار سیاستی در روسیه نیست. البته سیاست درستی بود که در کشورمان اجرایی شد.
مرور تجربه روسیه درس مهمی برای اقتصاد ایران دارد و آن اینکه برای در امان ماندن از اثر تحریمی مشابه سال ۱۳۹۷، بر نظام ارزی، لازم است تا سیاست تثبیت نرخ حقیقی ارز جایگزین تثبیت نرخ اسمی ارز شود.
تثبیت نرخ حقیقی ارز مستلزم آن است که ورودی ارز‌های نفتی به اقتصاد ایران) از طریق بودجه عمومی، تبصره «۱۴» بودجه، فروش ذخایر بانک مرکزی، تبدیل منابع صندوق توســعه ملی به ریال و نظایــر آن (به میزان مقادیر صادرات نفتی سال‌های تحریم (حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار به ارز ثابت سال ۱۴۰۰) تثبیت شود و ارز‌های مازاد بر آن تبدیل به ذخایر خارجی یا افزایش دارایی صندوق توسعه ملی شود.
مسیر خنثی‌سازی تحریم به سبک نابیولینا
با افزایش تنش‌های روسیه با غرب بر سر اوکراین، به ویژه پس از الحاق کریمه، نابیولینا با توسعه یک سیستم پرداخت مستقل و جمع آوری صندوق جنگی ۶۴۳ میلیارد دلاری برای ذخایر ارزی، روسیه را از تحریم‌ها دور نگه داشت.
از سوی دیگر به واسطه سیستم‌های پرداختی که بانک مرکزی روسیه سال‌ها صرف توسعه آن کرده بود موجب شده بود تا نقل و انتقالات داخلی آزادانه جریان داشته باشد، این در شرایطی بود که تحریم‌ها تا حد زیادی روسیه را از جهان خارج جدا می‌کرد.
همچنین پس از وقع جنگ روسیه و اوکراین، قیمت بالای انرژی به روسیه این امکان را داد که درآمد بودجه خود را - که نیمی از آن از نفت و گاز است - ۳۴ درصد در سال از ژانویه تا آوریل افزایش دهد و به روبل کمک کرد تا از سقوط شدید خود در برابر دلار بهبود یابد.
اعمال کنترل روی حساب سرمایه
یکی از تجربیات روسیه پس از قرارگیری در تنگنای تحریم، اعمال کنترل روی حساب سرمایه بود که با در نظر گفتن ملاحظاتی می‌تواند به عنوان نسخه‌ای برای مرحله گذار باشد. در واقع با با اعمال کنترل‌های ارزی و بستن حساب سرمایه معاملات در بازار آزاد غیرقانونی شده و واردکنندگان با ثبت سفارش و دریافت مجوز خرید ارز از بانک مرکزی را دریافت کنند و با تایید منشاء ارز کالا از گمرک ترخیص می‌شود.
همچنین الزام صادرکنندگان به بازگشت ارز خود به اشکال مختلف نیز می‌تواند عرضه ارز را تقویت کند. این تجربه در ماه‌های اخیر و تحت سامانه مرکز مبادله تقریبا در حال اجراست و نتیجه این اقدام در کاهش نوسانات نرخ ارز و تثبیت نرخ دلار در کریدور‌های قیمتی معین قابل مشاهده است.
منبع: خبرگزاری دانشجو
کلیدواژه: نابیولینا روسیه تورم نرخ بهره سود بانکی سیاست های ارزی روسیه بانک مرکزی روسیه ایران و روسیه اقتصاد روسیه اقتصاد ایران حساب سرمایه تجربه روسیه صادرات نفتی نظام بانکی بازار ارز تثبیت نرخ سال ۲۰۱۷ سیاست ها تحریم ها بانک ها نرخ ارز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۲۴۲۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بوی گشایش ارزی از ریاض می‌آید
داده‌های خبری نشان می‌دهد که کشورهای منطقه بعد از تحرکات ضد اسرائیلی ایران در صدد نیستند که روابط اقتصادی خود را با تهران محدود کنند بلکه آنها تمایل دارند که حتی به ایران نزدیک‌تر ازگذشته شوند.
به گزارش آرمان ملی، اقدامات تهران علیه اسرائیل اگر چه از منظر رسانه‌ای بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد، اما به این علت که موافقان اسرائیل و مخالفان تهران در چهار سوی جهان درصدد هستند که خطر موشکی و پهپادی ایران را زنده نگاه دارند، همواره این تحلیل وجود دارد که بعد از اقدام اخیر تهران؛ غربی‌ها و حتی کشورهای همسایه در ارتباط با تهران به این سمت حرکت خواهند کرد که فشار اقتصادی بیشتری به ایران وارد شود؛ اما این مورد ظاهر قضیه است، چرا که داده‌های خبری نشان می‌دهد که کشورهای منطقه بعد از تحرکات ضد اسرائیلی ایران در صدد نیستند که روابط اقتصادی خود را با تهران محدود کنند بلکه آنها تمایل دارند که حتی به ایران نزدیک‌تر ازگذشته شوند. در گزارش زیر تلاش خواهد شد داده‌های مختلف در این ارتباط بررسی شود.
پالس مذاکرات هستهایهر چند در خبرها آمد که مذاکرات هسته‌ای که با پا درمیانی کشورهای عربی آغاز شده بود بعد از عملیات ۷ اکتبر متوقف شده است، اما بعد‌ها مشخص شد که شاید مذاکرات در حد و وسعت گذشته نبوده است، اما همواره پالس‌هایی دو طرفه برمبنای همان مذاکرات قبلی بین طرفین وجود داشته است اخیرا هم که اعلام شده گروسی مدیرکل آژانس به تهران خواهد آمد.
همچنین آژانس در این مدت قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب نکرده و دورنمای همکاری بین ایران و این نهاد نیز اگر چه روشن نیست، اما به تاریکی هم نگراییده است. تمامی این موارد نشان می‌دهد غربی‌ها قصد توافق با ایران را دارند و حوادث اخیر در خاورمیانه نیز تردیدی در آنها برای توافق در زمینه هسته‌ای ایجاد نکرده است. ضمن اینکه آنها، چون قدرت موشکی ایران را دیده‌اند تمایل دارند که ایران، هسته‌ای نشود چرا که در این صورت شرایط برای آنها سخت‌تر خواهد شد. از این رو تمایل به توافق با ایران را بیش از گذشته می‌توان در غربی‌ها شاهد بود.
پالس‌های ارزیاز سوی دیگر به علت اینکه تنش‌ها بین ایران و اسرائیل بالا گرفته بود این تنش‌ها به بازار ارز منتقل شد، اما با فروکش کردن زمینه‌های تنش موجب شد به یکباره شاهد کاهش قیمت دلار باشیم. در این معنا که حتی این امکان وجود داردکه قیمت دلار به پایین‌تر از قیمت تنش بین ایران و اسرائیل هم برسد. چرا که ایران به اثبات رساند که آمادگی هرگونه مقابله با دشمن را دارد و خاک تهران نیز قابل دسترس برای دشمنان نیست. از این منظر نوعی امنیت روانی در اقتصاد ایران ایجاد شده است و به همین علت دلار تمایل به کاهندگی بیشتر را فریاد می‌زند.
توافقات ایران و عربستانالبته از سوی کشورهای منطقه نیز نگاه جدیدی نسبت به ایران ایجاد شده است. در این معنا که آنها تمایلات خود را برای افزایش سطح تعاملات اقتصادی با ایران افزایش داده‌اند. اخیر اجلاسی به مناسبت پنجاهمین سال تاسیس بانک مرکزی عربستان در ریاض برگزار شده که مقامات اقتصادی ایران نیز به آن دعوت شده‌اند.
خاندوزی، وزیر اقتصاد و محمد رضا فرزین، مدیر کل بانک مرکزی ایران برای شرکت در این اجلاس به عربستان سفر کرده‌اند.
احسان خاندوزی روز گذشته با انتشار تصویری از جلسه با همتای عربستانی اعلام کرد: گفت‌وگوی بسیار سازنده‌ای انجام شد و فیصل ابراهیم با هر ۵ پیشنهاد ایران موافقت کرد و بر تدوین نقشه‌راه همکاری‌های اقتصادی بخش دولتی - خصوصی و سرعت در اجرای آن تاکید کرد.
براساس این گزارش، محسن کریمی معاون بین‌الملل بانک مرکزی هم اعلام کرد: در حاشیه اجلاسیه بانک توسعه اسلامی، زمینه‌ای فراهم شد تا با مقامات و بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف گفتگو شود. در نتیجه این مذاکرات، اتفاقات خوبی در خصوص گشایش منابع مسدود شده صورت پذیرفت که درآینده خبر‌های خوبی ارائه می‌شود.
وی ادامه داد: با پیگیری بانک مرکزی، ارز حج سال جاری از محل منابع مسدود شده ارزی ایران، پرداخت و منتقل شد. همچنین روابط پایدار پولی - بانکی ایران و عربستان در دستور کار تهران و ریاض قرار گرفت البته این مورد تنها یکی از مواردی است که تهران و ریاض در مورد آن توافق کردند. قطعا ۴ توافق قبلی هم می‌تواند به اندازه این توافق که نیاز ارزی ایران را کم می‌کند بر وضعیت بازار ارز در ایران اثر‌گذار باشد.
کورسوی امیدتمامی نشانه‌های فوق بیانگر آن است که کورسویی از امید برای کاهش فشار‌های اقتصادی و ارزی در حال نمایان شده است و به رغم برخی بدبینی‌ها که بر اساس آن حتی پیش بینی می‌شد بعد از وقایع اخیر به تهران فشار خواهند آورد، ظاهرا اینگونه نشده چرا که اگر حتی آمریکا می‌خواست فشار‌ها را بر ایران افزایش دهد حداقل مانع توافقات ایران با عربستان می‌شد؛ لذا می‌توان پیش بینی کرده آینده بهتری در پرتوی تعاملات منطقه‌ای در انتظار تهران است.
عربستان به دنبال منافع خودالبته بهبود رابطه ایران و عربستان و کاهش تحریم‌های تهران نفع زیادی برای ریاض دارد. عربستان قصد دارد با اسرائیل رابطه برقرار کند و در پس این تلاش هم به دنبال نفع اقتصادی خود است. ریاض در موضوع فلسطین به دنبال پیاده‌سازی دکترین ملک عبدا... است و اخیرا هم صراحتا اعلام کرده که تا زمانی که طرح دو کشور به نتیجه نرسد در ارتباط با رابطه با اسرائیل تصمیم نخواهد گرفت.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز دوشنبه در ریاض گفت آمریکا به مراحل پایانی توافق امنیتی با عربستان سعودی نزدیک است و اگر عربستان روابط خود با اسرائیل را عادی کند، این توافق امنیتی به عربستان پیشنهاد می‌شود.
بلینکن فاش کرد که قرار بود در ۱۰ اکتبر سال گذشته میلادی در عربستان سعودی و اسرائیل حضور داشته باشد تا به طور خاص بر بخش فلسطینی توافق عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل تمرکز کند چرا که این بخش یک جزء اساسی از آن است. اما این اتفاق به دلیل حملات ۷ اکتبر (۱۵ مهر) حماس به اسرائیل رخ نداد. در اینجا به نظر می‌رسد عربستان با نیت‌هایی که در سر دارد از واکنش تهران در ارتباط با طرح دو کشور و ارتباطش با اسرائیل نگران است لذا هیچ بعید نیست برای اینکه ارتباطش با تهران تحت شعاع ارتباط با اسرائیل قرار نگیرد بخواهد به تهران در ارتباط با شرایط نگاه مثبت اقتصادی پالس‌های مثبت بفرستد.
افزایش ۳۵ درصدی حقوق بازنشستگان حداقل بگیر/کمترین حقوق آن ها ۱۰ میلیون تومان می شود